Trends (2)

Sun City Poms, Sun City, Arizona

En nog eens zeven trends als vervolg op de opsomming in de vorige post:

Intuïtie en emotie en een verschuiving van inhoud naar proces (of van techniek naar gevoel): Wat we ook zien is dat het ‘vrouwelijke’ meer een rol zal gaan spelen in de manier waarop we leven en keuzes maken. Aspecten als intuïtie en emotie komen meer naar de voorgrond, communicatie wordt belangrijker en gevoeliger. Dat is de laatste jaren al te zien vanuit de meer procesmatige insteek in het realiseren van inhoud. Daarbij hoort ook het zorgvuldig communiceren en informeren over waar we aan werken, maar ook dat we een klankbord moeten zijn en ruimte moeten laten voor eigen invullingen. In de communicatie zullen we vaker meelevend moeten zijn en op eenzelfde niveau moeten communiceren

Vernieuwende authenticiteit met een nieuwe interpretatie van onze roots: Het aan de man brengen van het product aan de consument vergt een goede balans tussen vertrouwdheid en nieuwheid, zowel voor het product als voor de omgevingsfactoren. De omgeving moet voor de oudere doelgroep warm en veilig zijn en het product geruststellend. Voor jongeren is juist het spannende, avontuurlijke en nieuwe dat trekt.

Verhalen als verbeelding: Een aspect dat ook aan belang wint zijn verhalen. Mensen zijn niet alleen op zoek naar een woonplaats. Ze zijn op zoek naar een manier van leven die past bij hun levensfase en die berust op de kernwaarden die zij als mens aanhangen. Verhalen zijn in dat kader weer in opkomst, evenals verhalenvertellers. Bij voorkeur zijn de verhalen echt, maar enige fantasie kan ook geen kwaad

Comfort: Kwaliteit, gemak en service. Dit geldt niet alleen voor het product, maar ook voor de omgeving waar dit product verkregen moet worden. De toegankelijkheid en ‘warmte’ van de kooplocatie is van groot belang. Om senioren naar winkelcentra te krijgen zijn er enkele randvoorwaarden. Zo moet er aandacht worden besteed aan (het gevoel van) veiligheid, moet de eventuele achtergrondmuziek in een goede balans zijn, moet de bewegwijzering in orde zijn en zijn enkele zitgelegenheden geen overbodige luxe. Echter, producten en diensten moeten de senior zo min mogelijk confronteren met de teruglopende gezondheid.

Spel: We willen spelen, jeugdig zijn. Van kinderen en jongeren verwachten we deze houding, maar ook andere groepen, zoals de babyboomers laten zien dat spel en spelen aan belangstelling winnen.

Slow: Niet alles hoeft even snel en vluchtigheid is ook niet alles. We besteden vanuit deze houding meer aandacht aan het echte en het eigene. Regionalisering wint dan ook aan kracht, evenals de lokaal verbouwde groenten, streektaal en streekgerechten.

Beleving in vele vormen en gedaanten: Leven, beleven, interactie, zelf het middelpunt zijn van beleving, zelf je beleving vormgeven, zelfs gedurende de hele dag als een all-day experience en een beleving op basis van verwachtingen over alles wat nog te gebueren staat en wat per definitie beter is dan alles dat we nu meemaken.

Grondhoudingen en toekomstbeeld
De onderscheiden trends hangen samen met de drie grondhoudingen van mensen en hun toekomstbeeld. Jan-Hendrik Bakker (2008) duidt deze houdingen nader: optimisme (vooruitgangsgeloof), pessimisme (conservatisme) en berusting (levenskunst). Deze grondhoudingen staan aan de basis van het gedrag en voorkeuren van mensen en daarmee aan de basis van ontwikkelingen in de samenleving.
De afgelopen decennia hebben sterk in het teken gestaan van het vooruitgangsgeloof: individualisering, globalisering en materialisme zijn leidende termen geweest in die tijd, terwijl gemeenschapsgevoel en verantwoordelijkheid uit het zicht zijn geraakt. De afgelopen jaren is de trend ingezet naar meer conservatisme en levenskunst. Dat was te zien in de discussie over normen en waarden in Nederland en de beloningssystemen in verschillende economische sectoren. De economische crisis heeft dit proces van verandering alleen maar versneld.

Trends (1)

Millennium Park, Chicago

In de westerse wereld is ook op een wat lager schaalniveau een aantal ontwikkelingen of trends waar te nemen die naar verwachting de houding en gedragingen van mensen in de komende decennia zullen bepalen. Onder meer Bakas, Bullinga en Edelkoort gaan in op enkele van deze trends. Deze zijn ontwikkelingen die straks in gebiedsontwikkelingen door mensen als vanzelfsprekend worden ervaren. De eerste 5, ook opgenomen in het Soulife Trends model van inbo:

Hart voor de planeet: We vinden onze omgeving weer belangrijk. Waar onze houding tegenover het milieu enkele decennia op een wat lager pitje heeft gestaan, is inmiddels de stap van geitenwol naar hip gemaakt. Overal in de industrie is onze nieuwe houding ten opzichte van onze omgeving te zien, variërend van technische ontwikkelingen, te planten bomen ter compensatie van CO2-uitstoot of het kunnen adopteren van een kip, omdat deze ook een menswaardig leven verdient.

Geestelijke vrijheid: We accepteren steeds makkelijker dat niet iedereen hetzelfde denkt of waardeert en hebben daar steeds meer begrip voor. 

Connecting & sharing in een balans van individu en collectief: We zoeken niet meer de ankers van de jaren vijftig, maar staan open om samen te ondernemen en samen te leven. We vinden het steeds vanzelfsprekender dat we niet alleen maar nemen, maar dat we ook een bijdrage leveren aan onze omgeving.

Empowerment met meer ruimte voor de bewoner: We staan open om meer verantwoordelijkheden op ons te nemen, deels omdat we vinden dat de afstand tussen burger en politiek te groot is geworden, deels omdat we de prikkel voelen om zelf, als mens, iets te betekenen en bij te dragen.

Soulife Trends, zoals ontwikkeld door Inbo

Feel good in zowel gezondheid als genieten van het leven: Feel good kent een Bourgondische invalshoek en een meer op gezondheid en fit zijn gerichte. Het laatste aspect kenmerkt zich in een verdringing van zorg door het voorkomen van zorg. Steeds meer mensen willen zelf proberen zo gezond en fit mogelijk te blijven om hun doelstellingen in het leven te kunnen bereiken. Gezondheidsklachten kunnen worden voorkomen door een verandering van leefstijl, en bedrijven kunnen hierop inspelen door gezonde producten en diensten op de markt te zetten. Voorbeelden zijn suikervrije producten en fitnesstraining, maar ook schoonheids- en ontspanningssalons en alternatieve gezondheidszorg.

In de volgende post de overige 7 trends uit de bovenstaande figuur.

Burger en overheid

Vrijwilliger als hulpsheriff, Sun City, Arizona

Sociaal-culturele en sociaaleconomische ontwikkelingen
We globaliseren, vergrijzen, ontgroenen en krimpen. Op het politieke speelveld leidt dat tot nieuwe sociaal-culturele scheidslijnen. In de houding van de burgers is het niet meer alleen de sociaaleconomische benadering - de keuze voor kapitaal of voor arbeid; in de nieuwe politiek is ook identiteit, regionale of nationale identiteit een belangrijke drijfveer. Tegelijkertijd voelt de burger dat de overheid verder af komt te staan, en minder oog heeft voor problemen en kansen van die burger. We zien dan ook dat burgers zichzelf steeds vaker organiseren en de wat abstracte overheid aan het herdefiniëren zijn.

De studie Afgeschermde woondomeinen van het Ruimtelijk Planbureau schetst ook enkele maatschappelijk ontwikkelingen die de wens naar wonen in woondomeinen beïnvloedt. In een vijftal hoofdgroepen zijn dat onzekerheid en behoefte aan geborgenheid, polarisatie, (on)tevredenheid met de woonomgeving, (on)veiligheid en angst, en tot slot decentralisering en liberalisering in het ruimtelijk beleid en differentiatie naar identiteit en leefstijl. Het Ruimtelijk Planbureau concludeert op basis van deze maatschappelijke stand van zaken dat sommige ervan de ontwikkeling van afgeschermde woondomeinen stimuleren, en dat sommige de ontwikkeling belemmeren.

Stimulerend zijn in deze onder meer de afkalving van traditionele sociale verbanden, de sociaal-culturele pluralisering, de afbouw van de verzorgingsstaat en de behoefte aan geborgenheid. Maar ook kunnen woondomeinen gemeenten mogelijk helpen om specifieke doelgroepen te behouden of te interesseren voor de stad.

Belemmerend in de studie van het Ruimtelijk Planbureau is een tweetal basisbeginselen uit het Nederlandse ruimtelijk en volkshuisvestingsbeleid, te weten de sociaaleconomische menging en de bescherming van de openbaarheid. Samenvattend stelt het planbureau dat de tendensen die een verdere ontwikkeling van afgeschermd wonen in de hand werken, momenteel meer gewicht in de schaal lijken te leggen dan ontwikkelingen die deze afremmen.

Wat betekent dat voor onze samenleving?

Verschillen

Union Square, San Francisco, California

Enkele verschillen tussen de VS en Nederland

Eén van de vragen die tijdens die bezoeken regelmatig komt bovendrijven is of de Nederlander en de Amerikaan wel zo veel van elkaar verschillen. Natuurlijk, we zijn in Nederland tobberiger en zeurderiger, maar op de camping in Nederland is hetzelfde vakantiegevoel als hier in de VS in de vele woondomeinen te ervaren. Wij mogen van de calvinist in ons alleen niet permanent op vakantie zijn. Niettemin, voor de Nederlander die iets meer beleving in zijn woonomgeving wel ziet zitten zijn er in de woondomeinen in de Verenigde Staten mooie voorbeelden te zien, ondersteund door de ontwikkelingen in de beleveniseconomie. In de VS maakt het enthousiasme van de mensen meer en andere dingen mogelijk. Je mag daar ook meer opvallen. Mensen rukken zich in feite los van hun bestaande patroon en plaatsen zichzelf, zonder enige dwang in een wereld waar men gelukkig is.

Wat ook opvalt in de VS is dat het heel vanzelfsprekend is dat je betaalt voor dienstverlening. De serveerster in het restaurant, de buschauffeur die je naar je huurauto brengt, de jongens van de valet parking, iedereen verwacht minimaal één dollar fooi voor een dienst waarvoor je ook al de prijs betaalt die daarvoor staat. Wij zijn dan eerder wat mopperig of vinden dat de overheid iets weer eens niet goed heeft geregeld. De VS leeft van die diensteneconomie, die ook nog eens voorziet in een hogere deelname in het arbeidsproces. Bovendien doen ze dat in de diensteneconomie heel aardig en vriendelijk. Als je al lomp gedrag tegenkomt is dat vaak in ambtelijke en bureaucratische sfeer, waar de diensteneconomie niet aan de orde is. Ik zie die diensteneconomie in Nederland niet zover doorgevoerd worden als in de VS. Niettemin veronderstel ik dat vanuit de marketing wel steeds meer aanknopingspunten zullen vinden bij technieken en methodieken die in de VS gemeengoed zijn.

Een derde vraag die ik me bij het bezoek aan diverse woondomeinen ook vaak stel, is of het model woondomein eigenlijk niet veel meer een Europees dan een Amerikaans model is. Uiteindelijk leggen de bewoners van de verschillende woondomeinen zichzelf en hun buren veel meer regels op dan in de niet-woondomeinen standaard zijn. Soms lijken de woondomeinen wel een klein stukje communisme in een sterk kapitalistisch overtuigd land. Vanuit deze positionering, met bewoners die over het algemeen veel verbondenheid met elkaar laten zien, past een woondomein eigenlijk heel goed bij Nederland, en verrast het dat het fenomeen in ons land nog relatief onbekend is.

Tot slot is ook het verantwoordelijkheidsbesef bij de Amerikaan een ander dan dat bij de Nederlanders. Waar wij nogal eens verwijzen naar de overheid als probleemeigenaar voor om het even wat, zal de Amerikaan veel eerder geneigd zijn zichzelf in het middelpunt te plaatsen. Dat begint al op school en in de crèches, waar een goed presterend Amerikaans kind gelauwerd wordt en gewaardeerd, terwijl een Nederlandse bolleboos door de leerkrachten met rust wordt gelaten om aandacht te kunnen geven aan anderen.

Woondomeinen

Celebration, Florida

Zoals gezegd volgt hier een korte introductie, mede aan de hand van de waarden of emoties die in de domeinen centraal staan:

Celebration (Florida) is een door Disney Real Estate ontwikkeld woondomein voor gezinnen waarin zo’n 9.000 mensen wonen en een schoolvoorbeeld van een samenleving van meer dan stenen alleen. Celebration is een woondomein waar vertrouwen centraal staat.

Sun City (Arizona) en Sun City Center (Florida) behoren tot de eerste seniorensteden in de VS. Ontwikkeld door Del Webb in de vroege jaren zestig van de vorige eeuw zijn er steden ontstaan waar het beheer geheel ligt bij de vele vrijwilligers die er onder de respectievelijk 43.000 en 17.000 bewoners te vinden zijn. Nabuurschap is hier het centrale thema.

Hidden Lake Estates Airpark (Florida), is een kleine community met zo’n 500 bewoners die wonen aan een start- en landingsbaan. Meer dan een gemeenschap is Hidden Lake een wijk waar mensen samen wonen om hun hobby, vliegen, mogelijk te maken. De primaire waarde die de bewoners delen is vrijheid.

The Villages (Florida) is de grootste seniorenstad ter wereld, bewoond door momenteel zo’n 70.000 senioren; een aantal dat met de oplevering van duizenden woningen per jaar snel toeneemt. The Villages is ontwikkeld en wordt beheerd door het familiebedrijf Schwartz Morse. Het centrale thema alhier is nostalgie.

Bellalago (Florida) is een wonen-aan-het-water-community ontwikkeld door Avatar. Bellalago is in haar benadering van water en natuur een bijzondere familiewijk. Achter een hek gesitueerd is ruimte het centrale thema.

Sun City Huntley (Illinois) is een active adult community met zo’n 10.000 bewoners, ontwikkeld door Del Webb, de marktleider in de VS waar het gaat om communities voor senioren. Anders dan in de voornoemde Sun Cities ligt hier het beheer geheel in handen van een private property manager. In Huntley gaat het de bewoners om onafhankelijkheid.

Saddle Ridge (Florida) is een zojuist gestart project midden in de weidse binnenlanden van centraal Florida. Saddle Ridge is een paardenwoonwijk dat de liefde voor paarden koppelt aan de liefde voor de natuur en ecologie. Bij voltooiing wonen er zo’n 300 mensen.

Ave Maria (Florida) is een katholieke community, alhoewel ze zichzelf niet zo noemen. Overtuiging is de emotie die Ave Maria anders maakt dan andere woonomgevingen. De bouwontwikkelingen door Barron Collier en Pulte zijn medio 2007 gestart. Bij voltooiing heeft Ave Maria 25.000 – 30.000 inwoners.

Providence Point (Washington) is een voorbeeld van een wat kleinere seniorencommunity. Momenteel wonen zo’n 1.400 inwoners in Providence Point, dat vooral landschappelijk fraai is aangelegd. Veiligheid is hier een belangrijke waarde.

Palm Valley (Florida) is een basic woondomein dat zich richt op de markt voor 55-plussers. Hometown America ontwikkelde hier 800 woningen van het type ‘doe maar gewoon’. Palm Valley dat oogt als een camping biedt koopwoningen aan op basis van het leasen van de grond. Emotie: eenvoud.

Sierra Pointe (Arizona) is een voorbeeld van een echte upscale retirement community met independent living en assisted living. Sierra Pointe richt zich op luxe en hospitality en de wat oudere doelgroepen. De meest in het oog springende emotie in Sierra Pointe is waardigheid.

Hier en daar refereer ik aan een ander woondomein. Niet zozeer omdat deze een geheel andere opzet laten zien, maar vooral om specifieke gebeurtenissen of beelden een juiste plek te kunnen geven. Deze woondomeinen langs de zijlijn zijn Wanaque Reserve en Monroe Residences in de staat New Jersey, Solivita in Florida alsmede twee Retirement Communities van Sunrise Senior Living in de omgeving van Washington DC: Fox Hill en Quadrangle.

Op reis door woondomeinen

The Villages, Florida

Op reis in de Verenigde Staten, in het kader van de studiereizen die ik met regelmaat organiseer om te leren van de initiatieven aldaar rond wonen en woonvormen. Zo’n 40 verschillende woondomeinen heb ik vanuit die context bezocht. De oudste hiervan vierde in 2010 haar 50ste verjaardag. Met de jongste is in 2009 gestart. Inmiddels is daar een eerste woning opgeleverd.

Mijn aandacht gaat uit naar het hoe en waarom van de verschillende woonvormen, naar de ervaringen van bewoners en naar elementen die in de branding door de ontwikkelende partijen prominent naar voren worden gebracht, zoals lifestyle en lifestyle management, hospitality, voorzieningen,  prijs-kwaliteit of landscaping. Vanuit deze elementen formuleer ik enkele leerpunten voor de Nederlandse situatie. Deze zijn mogelijk interessant voor ontwikkelende en beherende partijen in Nederland.

Een aantal van mijn reisgenoten door de jaren heen komt ook in deze blog aan het woord om over hun ervaringen te vertellen, vanuit hun eigen scope en beleving. Zij geven vanuit hun eigen werkkring of vakgebied aan wat hen heeft geïnspireerd of geïntrigeerd in de woondomeinen die we gezamenlijk hebben bezocht.

Een reis door woondomeinen
In deze blog staat zo'n twaalftal woondomeinen centraal, enkele andere figureren meer langs de zijlijn. Het gros van de twaalf ligt in Florida, een staat die zich al jaren positioneert als een staat met veel woonvariatie. Ook bezoek ik woondomeinen in Arizona, Illinois en de noordwestelijke staat Washington. Mijn reis gaat naar Celebration, Sun City en Sun City Center, Hidden Lake, The Villages, Bellalago, Sun City Huntley, Saddle Ridge, Ave Maria, Providence Point, Palm Valley en Sierra Pointe. Een korte introductie van deze wijken en stadjes, mede aan de hand van de waarden of emoties die in de domeinen centraal staan, volgt in de volgende post.

Hobbywijken

Sun City Center, Florida

Hobbywijken, doelgroepwijken en andere woondomeinen
Zo zijn er in de VS woondomeinen waar hobby’s als watersport, golf, vliegen, kunst en cultuur of wetenschap centraal staan. Of woondomeinen die gericht zijn op duurzaamheid, ontmoeting, actief leven op hogere leeftijd, leren, religie, dieren, wellness of veiligheid. In een verzamelterm spreekt men aldaar ook wel van common interest developments of van lifestyle communities. Het Ruimtelijk Planbureau schat in dat tussen 50 tot 60 miljoen mensen in de VS in zo’n common interest wijk woont. Bij een bevolking van 300 miljoen is dat een aandeel van bijna 20%. In ons land woont nog nauwelijks iemand in een lifestyle wijk, al is er hier en daar wel een dergelijke wijk te vinden of in ontwikkeling. Mochten we de VS in deze trend volgen dan ligt er nog een enorm potentieel aan mogelijkheden.

In Nederland kennen we uit de VS vooral de groep woongebieden waar in de ogen van velen het thema veiligheid voorop staat: de zogenaamde gated communities, met een slagboom als entree en bewakingspersoneel om ongewenst bezoek buiten de poort te houden. Dit type woondomein zorgt in ons land voor nogal wat negatieve reacties en bepaalt in hoge mate de discussie. Dat is jammer, omdat we daardoor nogal gemakkelijk voorbijgaan aan de variatie die in woongebieden voorkomt en de kwaliteiten en ruimte die dat biedt voor de bewoners, hun geluk, hun ontplooiingsmogelijkheden en hun gezondheid.

In de VS zijn vier hoofdredenen te ontdekken waarom woondomeinen tot stand komen. Allereerst is er de wens van mensen om te wonen in zo’n domein tussen min of meer gelijkgestemden, of mensen met een vergelijkbare leefwijze. Daarnaast zijn er de ontwikkelaars die kansen in de markt zien. Ook is er de houding onder burgers die hun dollars liever besteden in hun eigen directe woonomgeving dan het geld, via belastingen, te geven aan een publieke instantie, nog afgezien van het feit of dat belastinggeld wordt benut voor publieke ruimte, onderwijs of zorg. Tot slot komt het ook regelmatig voor dat lokale overheden woondomeinen stimuleren om op die manier te besparen op de kosten. In het gros van de woondomeinen is het namelijk een private partij die opdraait voor de kosten van onderhoud van het openbare gebied en de aanwezige voorzieningen. Geen van deze hoofdredenen is in eerste instantie ideologisch of maatschappelijk getint. Sociale samenhang in woonomgevingen is echter regelmatig wel een resultante.

Veel woondomeinen in de VS komen tot stand aan de hand van een integraal masterplan, dat ruimtelijke, functionele en financiële elementen onlosmakelijk koppelt aan doelgroepen en leefstijlen, beleving, hospitality, rollen en marketing. Deze software en orgware zijn in de masterplannen minstens even belangrijk als de hardware.

Ook op het bestuurlijk vlak is er nogal wat variatie zichtbaar. Zo wordt aan de ene kant van het spectrum Sun City geheel bestuurd door de bewoners zelf en is aan het andere uiteinde The Villages een private onderneming die de regels en wetten voorschrijft. Vooral het model Sun City is een interessante voor de toekomst vanuit de toenemende vraag naar mede-opdrachtgeverschap en bijzondere coalities in ontwikkeling en beheer. Roel in ’t Veld (2009) zegt daarover dat “de kennis van gespecialiseerde beleidsambtenaren niet per se superieur is aan die van de gewone burger. Het wordt dus hoog tijd dat we gaan nadenken over manieren om deze in de civil society aanwezige kennis te benutten, om die civil society anders te positioneren in het openbaar bestuur. Er is een flinke slag te slaan, want de Nederlandse politiek heeft, anders dan de Amerikaanse, weinig op met de burger. Wat dat betreft heeft ons land een uitermate regenteske traditie”.

Thuis

Bellalago, Poinciana, Florida

Direction Home
Een woondomein is in de benadering van deze blog een omgeving waar min of meer gelijkgestemde mensen thuis zijn en zich thuis voelen en waar een optimale balans bestaat tussen de kansen voor zowel de individu als het collectief. Onderlinge communicatie, ruimte voor een eigen inbreng en interactie met gelijkgestemden spelen daarin een belangrijke rol evenals het feit dat de individuele bewoners zich onderdeel van een groter geheel moeten kunnen voelen, wat dat grotere geheel dan ook mag zijn.

Waar Bob Dylan in Like a Rolling Stone de romantiek van de volledige vrijheid bezingt, is dat ook voor bewoners in woondomeinen in basis een glorend perspectief. Om dat te verwezenlijken kiezen zij hun vrijheid vanuit hun thuis, een plek waar mensen je wel kennen.

Wanneer mensen zich thuis voelen in hun eigen woonomgeving en zelf ook grote invloed hebben op het reilen en zeilen van hun woonomgeving, zullen ze zich, zo blijkt uit onderzoek, ook meer inzetten voor de samenleving buiten hun directe woonomgeving.

Wereld in lagen
In woondomeinen gaat het over de mensen; de sociale infrastructuur, voorzieningen, de woningen zijn een afgeleide van de waarden en de wensen van de bewoners en de andere gebruikers. Jaap Lengkeek beschrijft in zijn rede ‘Wereld in lagen’ dat mensen in betrekkelijk vaste dagelijkse patronen leven. Wat ze waarnemen in hun omgeving is niet alles wat er mogelijkerwijze is, maar een selectie. Ze ervaren de omgeving door hun activiteiten en de begrippen die daarbij horen. Behalve een vanzelfsprekend beeld van het alledaagse leven bevat de leefwereld ook voorstellingen over wat er nog meer belangrijk is. De leefwereld is boordevol verbeelding. De leefwereld, met alle waarden en voorstellingen, is daarom een bron waaruit de verbeelding kan putten.

In het leven gaat het om waarden, betekenissen en begrippen die mensen door uitwisselingen met elkaar maken en delen. Connecting en sharing. Tegelijkertijd delen mensen niet alles met iedereen. Daarom zijn er verschillende leefwerelden, woonvormen, die kunnen en mogen verschillen van elkaar om zo aantrekkelijk mogelijk te zijn voor verschillende sociale groepen. Woondomeinen zijn vanuit deze context dan ook niet zaligmakend voor iedereen. Voor de mensen die het aanspreekt, is het echter een bijzonder thuis dat meer inspireert en uitdaagt dan de gemiddelde woning in een gemiddelde straat.

How does it feel?

Ed, Hidden Lake Airpark, Florida

“How does it feel. How does it feel. To be on your own. With no direction home. Like a complete unknown. Like a Rolling Stone?” Bob Dylan

Roerige tijden. De wereldeconomie is in recessie. De samenleving in de westerse wereld verandert door onder meer de demografische krimp, ontgroening, vergrijzing en globalisering. Vraagstukken rond cultuur, identiteit en roots winnen aan kracht en zullen zorgen voor discussies rond thema’s als begrip, onbegrip, tolerantie en onverschilligheid. En tenslotte hebben we de mogelijke impact van klimatologische veranderingen op onze planeet nog niet eens echt goed op ons netvlies.

Elk van deze aspecten laat ook zijn sporen achter op het ruimtelijke vlak en beïnvloedt daarmee de posities en rollen van ontwikkelende partijen zoals projectontwikkelaars, vastgoedbeleggers en woningcorporaties. Deze partijen hebben het zwaar te verduren gekregen in het huidige economische tij. Voor elk van deze partijen liggen er interessante uitdagingen waar het gaat om het (her)definiëren van hun positie in onze toekomstige maatschappij. De door het economisch hoogtij van de jaren negentig aangespoorde, soms wat gemakzuchtige houding lijkt voorgoed voorbij. Een nieuwe attitude, vanuit een commerciële visie, lijkt noodzakelijk. En waar valt dan voor een commerciële visie beter te leren dan in de Verenigde Staten? Waarschijnlijk nergens.

Eén van de zaken die mij al jarenlang treft in de gebiedsontwikkelingen in de VS is dat de commerciële benadering vaak als spin-off een behoorlijke sociale samenhang op wijkniveau laat zien. Een samenhang die zich in veel gevallen ook toont in betrokkenheid bij de gang van zaken buiten de wijk. Dat is een heel andere benadering dan in ons land, waar we nogal eens gewend zijn om wijken en buurten te ontwikkelen vanuit een vooraf opgelegde sociaal-culturele ideologie en we door bijvoorbeeld koop en huur en prijsklassen zoveel mogelijk te mengen, hopen op een goed functionerende woonomgeving. Wat helaas lang niet altijd lukt, zeker wanneer we kijken naar aspecten als betrokkenheid van bewoners, de aanwezigheid en uitstraling van voorzieningen en de kwaliteit van het beheer.

Het aardige van de opvatting in de VS is dat ze hun resultaten bereiken vanuit een combinatie van uitmuntende klantenkennis, hospitality en scherp inzicht in op doelgroepen gericht beheer en marketing. In een land waar overheidsbestedingen in ruimtelijke ontwikkelingen niet omvangrijk zijn, hebben de ontwikkelende en beherende marktpartijen zich daarmee een goede positie weten te verwerven. Wanneer we constateren dat de overheidsbestedingen op het gebied van bouwen en wonen in Nederland eerder af dan toe zullen nemen, is het interessant om na te gaan in welke mate de aanpak van de Amerikanen toe te passen is bij ons.

Woondomeinen
In Nederland neemt de behoefte aan wonen met gelijkgestemden toe. Eén van de richtingen die in die context voor de Nederlandse woningaanbieders interessant kan zijn, is het wonen in woondomeinen of communities. De VS zijn daarvoor een boeiende leerschool. Ik baseer mijn mening op de veranderende wereld om ons heen. Een wereld waarin steeds meer aandacht uitgaat naar mensen met eigen wensen en eisen. Of andere achtergronden en waarden. Een wereld waarin iedereen, ongeacht de eigen kansen en mogelijkheden, op zijn minst eenzelfde respect verdient. Een wereld van wonen en leven waar software en orgware minimaal even belangrijk zijn als de hardware.

Woondomeinen in de Verenigde Staten laten dat zien. Ze zijn een mooi voorbeeld van een eenheid in de basishouding van ontwikkelaars en beheerders en een enorme variatie in de uitvoering van die attitude. Dat komt omdat elk van de woonmilieus meer dan een woning is in een toevallige omgeving. Veel meer dan in Nederland zijn de Amerikaanse woondomeinen voorbeelden van wonen als belevenis, wonen als emotie of wonen binnen een uitgesproken identiteit. En altijd in een zoveel mogelijk onderscheidende hoge kwaliteit.

Dat sluit goed aan bij onze netwerksamenleving waarin we als bewoners steeds meer gebruik maken van zowel digitale als fysieke ontmoetingen en ontmoetingsplaatsen. Bovendien, vanuit de constatering dat de individualisering over zijn hoogtepunt heen lijkt te zijn, zien we steeds vaker dat mensen op zoek zijn naar ankers, en tegelijkertijd vrij willen zijn in de keuze van die ankers. Het is een mooie tijd waarin de balans tussen collectief en individu voor iedereen anders is.

Kijkend naar gebiedsontwikkeling in Nederland, dan ligt er voor woningaanbieders een uitdaging in het realiseren van die belevenissen, identiteiten, kwaliteiten en bijzondere sferen in woon- en leefomgevingen. De VS tonen zich graag als een land met onbegrensde mogelijkheden. Ik wil hier geen discussie voeren of dat beeld ook waar is, maar constateer wel een enorme variatie in woon- en leefmogelijkheden. Het lijkt soms wel of elke manier van leven direct vertaald wordt naar woonbeleving. En dat wordt dan weer mogelijk gemaakt in wijken en buurten, al dan niet ontwikkeld als community of woondomein met een specifiek thema of een verrassende benadering. Hier ligt een groeimarkt. In S&RO stelde ook Arnold Reijndorp al eerder dat thematisering in Nederland in opkomst is, mede omdat thematisering tegemoetkomt aan de behoefte aan meer zekerheid. En crisis en behoefte aan zekerheid, dat gaat wel samen.

Feel like a Millionaire



Spanish Springs Plaza, The Villages, Florida


“You don’t have to be a millionaire, but you may feel like a millionaire”

bewoonster van The Villages als antwoord op de vraag of je om in The Villages te wonen rijk moet zijn.

Nog niet zo lang geleden was de slogan ‘form follows function’ een veel gebezigde. Kijkend naar veranderend Nederland en de positie van de actieve burger, dan past ons een andere insteek. Een insteek gericht op de vraagkant, waar de inhoud van de gebiedsontwikkeling volgend is op de attitude en de mogelijkheden van de mens: ‘form follows emotion’. Het woord form interpreteer ik in deze benadering bewust breder. Naast de fysieke vorm zijn vooral ook de context en de organisatie van belang: software, orgware en hardware. Onlosmakelijk met elkaar verbonden.


Op deze plek wil ik de komende tijd verslag doen van mijn ervaringen in verschillende Amerikaanse woonomgevingen. Woonmilieus die vaak erg verschillen van de Nederlandse woonbuurten maar tegelijkertijd iets hebben dat de impasse die wij nu in onze huizenmarkt kennen, kan helpen doorbreken. Daarbij gaat het in mijn optiek vooral om de eigen verantwoordelijkheid van de bewoners, marketing en management.


Veel leesplezier.